Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi, kassasiya protesti və kassasiya şikayəti əsasında bir cinayət işi üzrə yekun qərar qəbul etmişdir. Bu məqalədə, işin faktiki halları, məhkəmələrin mövqeyi və hüquqi təhlili ətraflı şəkildə araşdırılır.

Məhkum, 1995-ci ildə Lənkəran rayonunda anadan olmuş, orta təhsil almış, subay və əvvəllər məhkum olmayıb. O, 29 sentyabr 2022-ci ildə Lənkəran rayonunun Lüvəsər kənd məscidində baş verən hadisə nəticəsində cinayət məsuliyyətinə cəlb edilmişdir.

Hadisə, 28 sentyabr 2022-ci il tarixində baş vermişdir. Məhkum, məscidin imam müavini olan zərərçəkmiş şəxs ilə dini mövzuda mübahisə etmişdir. Məhkum, öz dini biliklərinin daha üstün olduğuna inanaraq, zərərçəkmişin fikirlərinə qəti şəkildə qarşı çıxmışdır. Ertəsi gün, yəni 29 sentyabr 2022-ci il tarixində sübh namazı vaxtı, məhkumin üzərinə bıçaqla məscidə gəlmiş və zərərçəkmişlə münaqişəyə girərək ona ciddi xəsarətlər vurmuşdur. Zərərçəkmişə döş qəfəsi, bel və sol said nahiyələrində zədə vurulmuş, lakin tibbi yardım nəticəsində həyatı xilas edilmişdir.

İşin birinci instansiya mühakiməsini Lənkəran Ağır Cinayətlər Məhkəməsi həyata keçirmişdir. Məhkəmə, məhkumun əməlini Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin (CM) 29, 120.2.2-ci maddəsi (xuliqanlıq niyyətilə adam öldürməyə cəhd) üzrə təqsirli bilinmiş və ona 14 il 6 ay müddətinə azadlıqdan məhrumetmə cəzası vermişdir.

Şirvan Apellyasiya Məhkəməsi, məhkumin əməlini CM-in 29, 120.1-ci maddəsi (qəsdən adam öldürməyə cəhd) üzrə yenidən tövsif etmiş və cəzanı 10 il müddətinə azadlıqdan məhrumetmə ilə əvəz etmişdir.

Dövlət ittihamçısı, apellyasiya məhkəməsinin qərarının ləğv edilməsini və işin yenidən apellyasiya baxışına qaytarılmasını tələb edərək kassasiya protesti etmişdir. Onlar, məhkumun əməlində xuliqanlıq niyyətilə adam öldürməyə cəhd əlamətlərinin olduğunu iddia etmişlər.

Məhkum isə, əməlini CM-in 129.2-ci maddəsi (qəflətən baş vermiş güclü ruhi həyəcan vəziyyətində sağlamlığa az ağır zərər vurma) üzrə tövsif etməklə cəzasının yüngülləşdirilməsini istəmişdir.

Ali Məhkəmə, əvvəlcə xuliqanlıq niyyətinin mövcudluğunu araşdırmışdır. CM-in 120.2.2-ci maddəsi xuliqanlıq niyyətilə adam öldürməyə cəhd cinayətini nəzərdə tutur və bu niyyət, şəxsin cəmiyyətə açıq hörmətsizlik göstərməsi ilə xarakterizə olunur. Məhkəmə, məhkum ilə zərərçəkmiş arasında şəxsi münasibətlər zəminində yaranan münaqişədə, məhkumin əməlində cəmiyyətə qarşı açıq hörmətsizlik və xuliqanlıq niyyətinin əlamətlərinin olmadığını müəyyən etmişdir. Bu səbəbdən, dövlət ittihamçısının kassasiya protesti təmin edilməmişdir.

Daha sonra, məhkəmə CM-in 129.2-ci maddəsi üzrə mühakimə aparmışdır. Bu maddə, zərərçəkmişin qanunsuz və ya əxlaqsız hərəkətləri nəticəsində yaranmış güclü ruhi həyəcan vəziyyətində törədilən cinayətləri əhatə edir. Ekspertiza nəticələrinə əsasən, məhkumun cinayəti törədərkən fizioloji affekt vəziyyətində olmadığı və zərərçəkmişin hərəkətlərinin məhkumda güclü ruhi həyəcan yaratmadığı müəyyən edilmişdir. Beləliklə, məhkumun əməli CM-in 129.2-ci maddəsi ilə tövsif edilməmişdir.

Kassasiya mərhələsində isə zərərçəkmiş şəxs, notarial qaydada təsdiqlənmiş ərizə ilə məhkumla barışdığını və ona qarşı iddiasının olmadığını bildirmişdir. Bu, CM-in 59.1.12-ci maddəsi əsasında cəzanın yüngülləşdirilməsi üçün əsas təşkil etmişdir. Məhkəmə bu faktı nəzərə alaraq, məhkumun cəzasını 10 ildən 7 il 10 ay 15 günə endirmişdir.

Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Qərarı –  dövlət ittihamçısının kassasiya protestini təmin etməmiş, lakin məhkumun kassasiya şikayətini qismən təmin etmişdir. Məhkumun cəzası, zərərçəkmişlə barışıq əldə edilməsi nəzərə alınaraq azaldılmışdır. Qərarın digər hissələri isə dəyişdirilmədən qüvvədə saxlanılmışdır.

Bu qərar, cinayət hüququ sahəsində cinayətin düzgün tövsifi və cəzanın ədalətli təyin edilməsi məsələlərində əhəmiyyətli nümunə təşkil edir. Məhkəmə, cinayətin xarakterini, həm subyektiv, həm də obyektiv cəhətlərini, təqsirkarın şəxsiyyətini və zərərçəkmişlə münasibətlərini diqqətlə qiymətləndirmişdir.

• Cinayətin Tövsifi: Məhkəmə, xuliqanlıq niyyəti ilə adam öldürməyə cəhd əvəzinə, şəxsi münaqişə zəminində qəsdən adam öldürməyə cəhd kimi tövsif etmişdir.

• Cəzanın Fərdiləşdirilməsi: Cəza təyin edilərkən, cinayətin ictimai təhlükəlilik dərəcəsi və təqsirkarın şəxsiyyəti nəzərə alınmışdır.

• Barışığın Rolu: Zərərçəkmişlə barışıq, cəzanın yüngülləşdirilməsində mühüm rol oynamışdır.

Bu iş, cinayət hüququ praktikası üçün bir neçə mühüm dərs təqdim edir. Cinayət əməli mütləq düzgün tövsif edilməli və onun subyektiv və obyektiv cəhətləri hərtərəfli təhlil olunmalıdır. Cəza təyin edilərkən, cinayətin xarakteri, təqsirkarın şəxsiyyəti və digər yüngülləşdirici və ağırlaşdırıcı hallar diqqətlə nəzərə alınmalıdır. Tərəflər arasında barışıq, cəzanın yüngülləşdirilməsi üçün əsaslardan biri kimi məhkəmələr tərəfindən dəyərləndirilməlidir.